-
Werp een blik in een willekeurige (blanke) wieg en het lijkt alsof de baby altijd blauwe ogen heeft. Is blauw de standaardkleur bij aflevering? En waarom wordt de definitieve tint pas in de kindertijd bepaald?
Blauwe ogen zijn inderdaad gangbaar maar het is een misverstand dat alle kinderen met die kleur ter wereld komen. Amerikaanse wetenschappers registreerden zes jaar lang bij vierhonderd blanke tweelingen de oogkleur en noteerden dat 10 procent van de kinderen vlak na de geboorte al donkere ogen had. Van de meeste kinderen, zo blijkt uit dat onderzoek, wordt de oogkleur in de eerste zes levensjaren gaandeweg donkerder. Ook bij Afrikaanse en Aziatische kinderen treedt dat verschijnsel op, behalve dat zij meestal lichtbruin of lichtgrijs als vertrekpunt hebben. Daardoor is bij hen het effect minder opvallend.
De verkleuring wordt veroorzaakt door het pigment melanine, zegt oogfysicus Tom van den Berg van het Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen. De iris heeft twee pigmentlagen, legt hij uit. De achterste laag bevat al bij de geboorte pigment, het is de voorste laag die het verschil maakt. Het aantal kleurstofcellen in die laag is bij iedereen gelijk maar de hoeveelheid kleurstof die de cellen aanmaken, loopt uiteen. Als de kleurstofcellen weinig melanine aanmaken blijven de ogen blauw, als ze veel aanmaken worden de ogen bruin. Een groene kleur zit daartussen in.
Waarom pas na de geboorte extra melanine wordt gevormd, is onduidelijk, zegt hij. Een verloskundige die hij erover raadpleegde, vertelde dat ook de huidskleur na de geboorte donkerder wordt. ‘In de baarmoeder heeft pigment geen functie, want daar is geen licht. Het verhaal gaat dat de productie wordt versterkt door de inwerking van licht, maar dat kan een bakerpraatje zijn. Er zijn kinderen die al meteen donkere ogen hebben en kinderen van wie de oogkleur niet verandert. Dat zou erop duiden dat het een gewoon ontwikkelingsproces is, met de bijbehorende variatie.’
Niet alleen de hoeveelheid melanine die wordt gemaakt, ligt genetisch vast, ook de snelheid waarmee de ogen van kleur veranderen. Er is verschil tussen jongens en meisjes, zo blijkt uit de tweelingstudie. Bij meisjes worden blauwe ogen vaker bruin dan bij jongens. Na zes jaar had de helft van de meisjes bruine ogen en eenderde van de jongens. Die kleurverandering verloopt bij meisjes ook sneller. De onderzoekers trekken een vergelijking met de fysieke rijping, die bij meisjes vlotter gaat.
De genetische bouwtekening voor oogkleur blijkt ingewikkelder dan lang werd gedacht. Het idee dat bruin het dominante gen is en blauw ondergeschikt, behoeft nuancering: er zijn veel genen van belang voor de iriskleur. Een genetische afwijking kan leiden tot verschillende oogkleuren.
Maar ook bij mensen met dezelfde oogkleur zijn twee irissen nooit identiek, zegt Van den Berg. ‘Kijk een ander eens diep in de ogen. De kleur verschilt iets maar ook die sproetjes in de ogen, de pigmentvlekjes, zijn ongelijk verdeeld.’
Bron: Volkskrant
-
Wat grappig, dit heb ik mij altijd afgevraagd. Leuk om er hier over te lezen.
Je moet ingelogd zijn om een reactie op dit onderwerp te kunnen geven.